Chuyện vua Nguyễn - chúa Trịnh

Chuyện vua Lê, chúa Trịnh thì mọi người biết rồi, đại loại từ khi chúa Trịnh nắm quyền, thì vua Lê chỉ là bù nhìn, thậm chí đôi khi còn là cái gai trong mắt chúa, nên thỉnh thoảng, lại có vị vua hay thái tử bị chúa lôi ra giết.

Nhưng còn vua Nguyễn với chúa Trịnh thì sao? Vẫn có chuyện ghi lại đấy nhé. Đó là chuyện chép trong Trịnh gia thế phả do trưởng họ Trịnh ở Vĩnh Lộc là Trịnh Cơ vâng lệnh vua đầu nhà Nguyễn là Gia Long, khai báo năm 1802.

Lời mở đầu cuốn gia phả họ Trịnh này viết rằng khi vua Gia Long ra Bắc (1802), ông đã cho gọi tộc trưởng họ Trịnh – Trịnh Cơ – từ xứ Thanh ra Thăng Long và phán bảo rằng: "Họ nhà ngươi và họ ta là hai họ có thâm thù vì tổ họ ngươi đã giết tổ họ ta!".

Trịnh Cơ run rẩy nghĩ rằng mình và họ mình sẽ bị Gia Long “làm cỏ sạch gốc rễ” để trả thù. Nhưng mà không!,Vua Gia Long nói tiếp: "Nhưng họ nhà ngươi và họ ta đã từng là thông gia – thân gia. Ta sẽ lấy tình thân gia mà đối đãi với họ ngươi. Song họ ta ở Nam đã quá lâu, ta chẳng biết rõ gì về họ ngươi cả. Vậy ngươi hãy cung khai về gốc gác họ Trịnh trình cho ta biết!"

Trịnh Cơ mang gia phả cũ ra tham khảo và cứ theo sự thực viết ra (cố GS Hoàng Xuân Hãn rất khen ngợi bản gia phả nhà Trịnh này là trung thực, đã viết rõ gốc gác nghèo hèn và hành xử “xấu xa” của Trịnh Kiểm như ăn cắp gà, giết trộm trâu, ăn cắp ngựa…). Đọc xong Gia phả họ Trịnh, Gia Long đã phê ban cho họ Trịnh 200 mẫu ruộng công để dựng nên Trịnh điện làm nơi thờ tự các chúa Trịnh (nay làng Trịnh Điện bên bờ sông Mã có diện tích đúng 200 mẫu, 1 mẫu Trung bộ = 5.000m2).